Koza na Kujawach

[3] Dobrze siÄ™ staÅ‚o, Å¼e miÅ‚oÅ›nicy „chodzenia z kozÄ…” zebrali siÄ™ wspólnie w GOK [4] w OsiÄ™cinach, by uÅ›wietniÄ‡, jak co roku ten miÅ‚y zwyczaj. GrajÄ…c i taÅ„czÄ…c odwiedzajÄ… zakÅ‚ady pracy, instytucje, sklepy zachÄ™cajÄ…c do wspólnej zabawy. Niejeden przechodzieÅ„ zostaÅ‚ zaskoczony i umorusany, co widaÄ‡ na zdjÄ™ciach ;)

Galeria zdjÄ™Ä‡ [5]

Justyna Izydorczyk

A oto wywiad przeprowadzony 27.02.2014r. z panem Bogdanem BrzeziÅ„skim, który opowiedziaÅ‚ nam w kilku sÅ‚owach o obrzÄ™dzie „chodzenia z kozÄ…”.

Mamy dzisiaj tÅ‚usty czwartek, jednoczeÅ›nie jest to dzieÅ„, kiedy na Kujawach rozpoczyna siÄ™ obrzÄ™d ludowy nazywany kozÄ…, Å¼ydówkÄ…, siarÄ…, a bywajÄ… teÅ¼ i inne nazwy.
Wszystkie one dotyczÄ… jednego obrzÄ™du, mianowicie przeÅ‚omu zimy i wiosny. Dlatego teÅ¼ grupy chÅ‚opców, mÄ™Å¼czyzn przebranych za Bociana, Misia, Å»yda, Konia, DiabÅ‚a – chodzÄ… od gospodarstwa do gospodarstwa z gÅ‚oÅ›nÄ… muzykÄ…, Å›piewem, gwizdem i strzelaniem z bata. W ten rytualny sposób odganiajÄ…c zimÄ™, jednoczeÅ›nie dajÄ…c hasÅ‚o ziemi, by obudziÅ‚a siÄ™ do wiosny.
Postacie w tym korowodzie majÄ… gÅ‚Ä™bokie korzenie historyczne. I tak Bocian jest oznakÄ… niedÅ‚ugo przylatujÄ…cego ptactwa. Tak samo, jak Misio, który budzi siÄ™ po zimowej Å›piÄ…czce na wiosnÄ™, czy teÅ¼ KoÅ„ stojÄ…cy w stajni, a niedÅ‚ugo wychodzÄ…cy na rolÄ™.
CaÅ‚oÅ›Ä‡ spaja Å»yd i Siora, czyli Å¼ona Å»yda. Widzimy teÅ¼ w tym korowodzie Å»oÅ‚nierzy, którzy przebrani sÄ… za wzór Lajkonika. ÅšmierÄ‡ - specyficzna postaÄ‡, jakÄ… jest „Å¼ywy na umarÅ‚ym”. SÄ… to poÅ‚Ä…czone dwie postacie: KukÅ‚y i CzÅ‚owieka.
ChodzÄ…c od zagrody do zagrody przypominajÄ… Gospodarzom o koÅ„czÄ…cej siÄ™ zimie i rozpoczynajÄ…cej siÄ™ wioÅ›nie. JednoczeÅ›nie w rytm muzyki, która im towarzyszy obtaÅ„cowujÄ… kobiety i mÅ‚ode dziewczyny. A bywa, Å¼e przy okazji usmolÄ… ich na twarzy, wrzucÄ… wiór do pokoju robiÄ…c im baÅ‚agan, tudzieÅ¼ innych psud.
W niektórych terenach zapraszajÄ… teÅ¼ na zabawÄ™ podkozioÅ‚kowÄ…, gdzie wstÄ™p jest bezpÅ‚atny, ale tylko na poczÄ…tku, poniewaÅ¼ w trakcie zabawy wchodzi koza z caÅ‚ym orszakiem i zbiera datki. O godz. 12.00 nastÄ™puje kulminacja, czyli sprzedaÅ¼ kozy, ucieczka, dojenie, aÅ¼ wreszcie zabicie. I w tym momencie oznacza to koniec szaleÅ„stwa, jak mówiÅ‚ Turecki historyk Polaków, czyli koniec karnawaÅ‚u. Z wybiciem godz. 24.00. rozpoczyna siÄ™ post.

Koza na Kujawach [1]